Malçlama nedir, nasıl yapılır?

Zehirsiz tarım tekniklerinden biri olan malçlama toprak ve bitki sağlığına fayda sağlayan; istenmeyen otları engelleyen bir uygulamadır.

Toprağın üzerini örtmekte kullanılan tüm malzemelere ”malç” adı verilir. Bunun birçok faydası vardır ve doğanın doğrudan taklit edilmesidir, çünkü doğal ekosistemlerde çıplak toprağa nadiren rastlanır. Ağaçların tümü, iğne yapraklılar dahil, yapraklarını dökerek, diplerinde gittikçe derinleşen bir organik madde katmanı oluşturur. Bu katman doğal malçtır.

Modern tarım sistemlerinde malç amaçlı plastik örtüler de kullanılır, ama bunların toprak ekosistemine pek bir faydası yoktur. Genellikle yabani otları öldürmek ve hasadı kolaylaştırmak için kullanılırlar. Bizim ilgilendiğimiz malç ise doğal yolla oluşan organik maddedir. 

Aslında malçı, kompostun bir başka formu olarak da adlandırabiliriz. Çünkü sağladığı birçok faydanın yanında, zamanla mikro canlılar tarafından parçalanarak toprağa karışır. Ancak, havadaki nem oranı düşük olan kuru iklimler ve mevsimlerde bu süreç oldukça yavaşlar. Yağmur suyunu toprakta daha uzun süre tutmaya yarayan yöntemler ve evin atık suyunu malçlı alanlarda değerlendirmek, bu doğrultuda işe yarayan önemli yaklaşımlardır.

Malçlamanın faydaları

• Güneş ışığını keserek yabancı otların büyümesini engeller.
• Yüzeydeki buharlaşmayı azaltarak veya engelleyerek toprakta su tasarrufu sağlar.
• Toprağın çıplak kalmasını önleyerek yağmur, rüzgâr gibi etkenlere karşı erozyonu engeller.
• Doğrudan güneş ışığını azalttığı ve nem tuttuğu için biyolojik aktiviteyi teşvik eder.
• Toprağa organik madde ve besin katar.

Neler malç malzemesi olabilir?

– Tahıl sap ve samanı: Kes bırak yöntemiyle, anıza doğrudan ekim yapılarak tahıl tarlalarında kullanılabilir. Ayrıca sebze bahçeleri, bostanlar, seralar ve ağaçların altına serilebilir. Besin içeriği zengindir ve parçalanması çok uzun sürmez.  

– Kağıt/karton: Özellikle yabancı ot problemi yaşanan yerlerde, toprağa vuran güneş ışığını tamamen kesmek için, kat kat kullanılır. 

– Ağaç talaşı: Çürümesi uzun zaman alır, fakat mantar faaliyetini artırdığı için çok yıllık bitkilerin diplerinde kullanılabilir. Eğer idrar gibi azot zengini bir sıvıda bekletilerek kullanılırsa faydası artar. 

– Kuru yapraklar, ağaç kabukları, öğütülmüş kuru budama artıkları: Bunların da çürümesi uzun zaman alır, çok yıllık bitkilerin diplerinde kullanılabilir. 

– Taze biçilmiş otlar, yaş yapraklar ve öğütülmüş yaş budama artıkları: Yaş organik madde, özellikle tek yıllık bitki diplerinde kullanılabilir, çünkü bakteri aktivitesini güçlendirir.

 – Örtü işlevi görecek tüm organik maddeler: Halı, kilim gibi doğada çözünebilen malzemelerin tümü örtüleme amaçlı kullanılabilir. 

– Taş, çakıl: Doğada çözünmeseler de gölgeleme, nem tutma işlevlerini sağlar. Bazı koşullarda ısı farkından dolayı havadaki yoğuşmayı yakalayarak bitkilerin su ihtiyacını karşılar. 

– Canlı malç: Özellikle büyük tarlalarda ve meyve bahçelerinde, dışarıdan örtü malzemesi taşımak mümkün olmayacağından, canlı örtüleme kullanılabilir. Yer örtücü bitkilerin büyük bir kısmı, yukarıda belirtilen etkileri sağalamakta kullanılabilir. Özellikle toprakta azot sabitleyebilen baklagil türler (yonca, fiğ, tırfıl, bakla, vb), örtüleme işlevinin yanı sıra ürün de veren tatlı patates, çilek, balkabağı gibi bitkiler, iklim koşullarına ve toprak tipine göre kullanılabilir.

Budama artıklarını öğütüyor ve örtüleme amaçlı kullanıyorsanız, mantar gibi hastalıklara yakalanmış dalların ve nematod taşıyan bitki dal ve köklerinin, malçtan ayrı tutulması çok önemlidir. Hasta dallar kompost yapılabilir veya yakılabilir, fakat doğrudan bahçeye sermek, hastalığın tüm bahçeye yayılmasına neden olabilir. 

Yeşil Gübre: Köklerinde yaşayan özel bakteriler sayesinde toprakta azot sabitleyebilen tek yıllık ve ömürlü baklagil türler, çiçeklenme döneminden hemen önce (bünyesinde en fazla azot barındırdığı dönemde), tırpanla kesilip toprağa bırakılarak veya toprağa karışacak şekilde çapalanarak, verimi artırmada kullanılabilir. 

Organik malçlamanın toprak ve bitki sağlığı için önemi büyüktür. Kışa girmeden hemen önce yapılacak malçlama, toprağın daha geç soğumasını sağlar ve toprağı yağmurun, karın şiddetinden korur. Yaz aylarından hemen önce yapılacak malçlama ise, toprağı güneşin ve sıcağın olumsuz etkilerinden korur. Yabancı ot baskılamak amacıyla yapılan örtüleme, toprağı çapalama gereksinimini ortadan kaldırarak toprak biyolojisine verilen zararın minimuma inmesini sağlar.

Kalın örtüleme yöntemleri, fazla yağmurlu dönemde suyu sünger gibi emerek taşkınları ve dolayısıyla erozyonu engeller. Fazla kurak dönemde ise toprağın nem ihtiyacını karşılar. Türkiye gibi organik madde yapısı düşük toprak yapısındaki coğrafyalarda suyun kıt olması ve yaz aylarındaki sıcaklık nedeniyle malçlama önemli bir tarım pratiğidir. Malç malzemesi, zamanla doğal yollardan ayrışma ile toprağa organik madde kazandırır.

---

Kaynak:

Sağlıklı Toprak ve Sağlıklı Bitkiler için Kompost Rehberi

---