Salgın modayı nasıl dönüştürüyor?
Birleşmiş Milletler Çevre Programı’na (UNEP) göre, moda endüstrisi, tüm uluslararası uçuşlar ve deniz taşımacılığının toplamından daha fazla karbon emisyonuna neden oluyor. Sadece İngiltere’de atık sahalarına yaklaşık 350 bin ton kullanılmış kıyafet gönderiliyor.
Sadece İngiltere’de atık sahalarına yaklaşık 350 bin ton kullanılmış kıyafet gönderiliyor. Batılı şirketlerin sipariş ücretlerini ödemeyi reddetmesi üzerine, salgının bedelini ilk ödeyenler Pakistan, Bangladeş, Kamboçya ve Vietnam’daki hazır giyim işçileri oldu. 2020 yılındaki tüm bu olumsuzluklara rağmen umut veren gelişmeler de yaşanıyor.
İkinci el ve kendin yap modası
Birçok insan pandemi süresince evlerinde büyük bir temizlik yaptı. Kıyafetlerinin bir çoğunu hayır kurumlarına bağışlayanların yanı sıra, satanlar da oldu. İkinci el alışveriş yapılabilen internet sayfaları ve mobil uygulamaların gelirleri ise önceki yıllara göre büyük ölçüde arttı.
Tedarik zincirlerinde yaşanan kesintiler nedeniyle giyim markalarının demirbaşları, yani kullanılmaması durumunda israf edilecek kumaşlar yeniden değerlendirildi.
Karantinayı sadece ekşi mayalı ekmek yaparak değil, kendi kıyafetlerini tasarlayarak geçirenler de oldu. El yapımı ve kendin yap modası özellikle mayıs ve temmuz ayları arasında o kadar yayıldı ki, bazı markalar koleksiyonlarına örgü ürünler eklemeye başladı.
‘Sürdürülebilirlik’ yetmez, etik bir moda anlayışı gerekiyor.
Karbon tutan malzemeler ile kompostlanabilen kıyafetlerin üretilmesi, moda endüstrisinin yol açtığı çevresel yıkımları azaltmanın da ötesinde, negatif emisyon teknolojisi satesinde iklim krizi ile mücadelede ön plana çıkabileceğini gösteriyor.
2019 yılında pek çok giyim markası sürdürülebilir moda – geri dönüştürülmüş plastik şişelerden üretilen giysiler – hakkında konuşmaya hevesli olsa da nadiren işçi haklarından bahsetti.
2020 yılına gelindiğinde işçilerin farkındalığı artmış olsa da, ne yazık ki yaşadıkları vahim durum kaçınılmazdı. Fashionopolis kitabının yazarı Dana Thomas, Bangladeş’te markaların önceden verdikleri siparişleri iptal ederek ödeme yapmayı reddetmeleri nedeniyle evlerine gönderilen fabrika işçilerinin parasızlıktan ve açlıktan ölmeye mahkûm edildiğine dikkat çekti.
Markaları faturalarını ödemeye çağıran #PayUp sosyal medya ve imza kampanyası sayesinde birçok büyük moda markası sipariş iptalinden vazgeçmek zorunda kaldı ve tekstil işçilerine olan borçlarını ödemeye söz verdi. Böylece, halkın gücünün sektörde etkili ve gerekli değişimi sağlayabileceğini kanıtlanmış oldu.
Çeviri: Ayşe Nur Ayan
Kaynaklar:
- Could the Covid pandemic make fashion more sustainable? – Hannah Marriott, The Guardian
- Putting the brakes on fast fashion – UNEP