Yerli/atalık tohum neden önemli?

Yerli/atalık tohumlar binlerce yıldır değişen koşullara uyum sağlayarak günümüze ulaşmayı başarmış örnekler olduğundan yaşamın sürdürülebilirliği için birer genetik hazine. Dolayısıyla gıdanın güvencesi olan biyolojik çeşitliliği destekliyor.

Tek tip ya da hibrit tohuma mecbur kalmak, gıdada bağımlılığı ve açlığı beraberinde getirebilir. Çünkü önceden bilinmeyen bir hastalık ya da öngörülmeyen bir felaket, o çeşidi yok edebilir. Bu nedenle çeşitlilik yaşamın güvencesi. Ancak bu çeşitlilik her geçen gün yok oluyor.

Laboratuvarlarda üretilmiş, numaralanmış, sadece dış görünüş olarak albenisi olan meyve, sebzelere dönüşen tek seferlik tohumların egemenliği, Anadolu çiftçisinin yüzyıllardır ambarında saklayıp ertesi yıl toprakla buluşturduğu atalık tohumları tehdit ediyor. Küçük çiftçiler piyasa şartlarının uygun olmaması nedeniyle bu çeşitleri terk ediyor. Bu da tohumların dönüşüm süreçlerini durduruyor.

Bulundukları yörenin çevre, iklim, toprak koşullarına uyum yetenekleri gelişmiş bu tohumların gelecek nesillere aktarılabilmesi için tohum çeşitliliğinin korunması, ekilerek çoğaltılması ve paylaşılması gerekiyor.

Yerel/yerli ya da çiftçi çeşidi nedir?

Farklı yörelerdeki çiftçilerce adlandırılmış, seçilmiş ve günümüze kadar ulaştırılmış, yerel koşullara uyum sağlamış çeşitlere yerel/yerli ya da çitçi çeşidi deniliyor. Yerel çeşitlerin tohumu da yerel tohum. Anadolu tütün, domates, biber, fasulye, mısır, patates ile sonradan tanışmasına rağmen bu ürünlerde büyük bir çeşitliliğe sahip. Satıcılar Anadolu’nun bazı yerlerinde bu çeşitlere “ebem dedem domatesi, hıyarı…” diyorlar. Yerli tohumların bir kısmı çeşit (varyete) olabilir. Bir kısmı aynı çeşitten olsa da görünüş ve tat gibi farklı niteliklere sahip olanlar köylü popülasyonları olarak adlandırılıyor.

Yerel çeşitler uzun yıllardan bu yana babadan oğula geçmiş ve hâlâ kullanımdaysa, bunlar atalık çeşit adını alıyor.

Hibrit tohum nedir?

Birleştiklerinde istenen karakterleri ortaya çıkaran gen kombinasyonunu sağlayacak bireyleri verecek olan ebeveynler arasındaki birleşme sonucu oluşan bireylere “hibrit” deniyor.

Yerli tohumlardan üretilen ürünler besin değeri ve lezzet açısından diğerlerinden farklı mı?

Yerli çeşitlerden elde edilen ürünleri talep etmek aynı zamanda hem besleyici değeri hem de lezzeti istemek anlamına geliyor. Kimyasal madde içerikleri (protein, lif, şeker, vitamin, antioksidan, gluten), renk, koku gibi kalite özellikleri bakımından genellikle geliştirilmiş çeşitlere göre daha üstün. Ülkemizde her yörenin kendine has yemekleri ve beslenme alışkanlıkları var ve yerel çeşitler ancak bu ürünlerin kullanımıyla alışılmış lezzetleri verebilir.

Yerli çeşitlerin çevreye olumlu etkisi var mı?

Yerli çeşitler, geliştirilmiş çeşitlere göre daha az su ve gübre kullanıyor. Bazıları hastalıklara ve zararlılara karşı daha dayanıklı. Aşırı su, gübre ve kimyasal kullanımı olmadığı için kirliliğe yol açmıyorlar.

Kaynak: 100 Soruda Gerçek Gıda