AB’nin 2023 yılında elektrik üretiminde kullandığı fosil yakıt tüketimi rekor seviyeye düştü
Araştırmalar yılın ilk yarısında talepteki düşüş ve temiz enerjideki büyüme nedeniyle fosil yakıt tüketiminde düşüş yaşandığını gösteriyor.
Veriler, Avrupa Birliği‘nin enerji santrallerini şimdiye kadar kaydedilenden daha az kömür, petrol ve gazla doldurduğunu ifade ediyor.
Temiz enerji düşünce kuruluşu Ember‘in yayınladığı araştırma raporuna göre, 27 ülke Ocak ve Haziran 2023 arasında elektrik üretmek için bir önceki yılın aynı dönemine göre %17 daha az fosil yakıt yaktı. AB, gezegeni ısıtan gazlar yayan kaynaklardan 410 TWh elektrik üretti; analistler bunun, 2015’ten bu yana en düşük seviye olduğunu belirtiyor. Bu çalışma, fosil yakıt üretimindeki azalmanın elektrik talebindeki düşüşün yanı sıra temiz enerji sektöründeki büyümeden kaynaklandığını ortaya çıkardı.
Ember’den veri analisti ve raporun yazarı Matt Ewen, “Fosil yakıtların azaldığını görmekten memnunuz ancak uzun vadede bunu yapmak için talepteki düşüşe güvenmek sürdürülebilir olmayacak” dedi. “Bu enerjinin kaybolmasını ve kullanılmamasını beklemek yerine, onu değiştirmeliyiz.”
AB, Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında gezegenin ısınmasını durdurmaya yönelik bir adım olarak sera gazı kirliliğini on yılın sonuna kadar 1990’daki seviyelere göre en az %55 oranında azaltma ve 2050 yılına kadar net sıfır emisyona ulaşma sözü vermişti. AB bu noktaya ulaşmak için enerji üretimini azaltacak ancak bu elektrik kullanımında bir artışa sebep olabilir. Çünkü birçok insan evinde ve arabalarında elektrik kullanıyor.
Rapor, 2023’ün ilk yarısında fosil yakıt üretiminin 11 AB ülkesinde %20’den, beşinde ise %30’dan fazla düştüğünü ortaya koydu.
On dört ülke bu dönemde kaydedilen en düşük toplam fosil yakıt üretimini gördü. Yedi ülkede (Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, İtalya, Polonya ve Slovenya) fosil yakıt tüketimi bu yüzyılın en düşük seviyelerine ulaştı.
Bulgular, kar amacı gütmeyen bir araştırma kuruluşu olan Enerji ve Temiz Hava Araştırma Merkezi’nin (CREA) Haziran ayında yaptığı ve AB’de fosil yakıt bazlı enerji üretiminden açık bir şekilde uzaklaşıldığını gösteren analizi destekliyor. Ancak raporun ortak yazarı ve CREA enerji analisti Petras Katinas, yüksek enerji fiyatlarının talebi düşürmesine rağmen AB’nin fosil yakıtlara bağımlılığının devam ettiğini söyledi. “Bu bağımlılık dış kaynaklara da yansıyor. AB’nin fosil yakıt ihtiyacının önemli bir kısmının üçüncü ülkelerden ithalat yoluyla karşılandığı göz önüne alındığında bir kırılganlık söz konusudur. Tedarik zincirindeki küçük bir aksama bile fiyat artışlarına ve potansiyel enerji kıtlıklarına yol açabilir.”
Ember raporu, güneş enerjisindeki büyümenin yılın ilk yarısında da devam ettiğini ve 2022’nin aynı dönemine göre %13 daha fazla elektrik ürettiğini ortaya koydu. Rüzgar üretimi %5 artarken hidroelektrik, yaygın kuraklık nedeniyle geçen sene yaşanan açığın ardından %11 arttı. Nükleer üretimin ise %4’lük bir düşüşe rağmen yıl içinde artması bekleniyor.
Raporda, birçok ülkenin yenilenebilir enerji kaynaklarından gelen enerji payı açısından rekorlar kırdığı ortaya çıktı. Yunanistan ve Romanya ilk kez yüzde 50’yi geçerken, Danimarka ve Portekiz yüzde 75’i geçti. Rusya’nın geçen yıl Ukrayna’yı işgal etmesinden sonra gaz fiyatları hızla yükseldi ve AB, talebi kısmak için acil durum tedbirleri uygulamaya koydu. Kışın da beklenmedik şekilde ılıman geçmesiyle, elektrik talebi 2023’ün ilk yarısında 2022’ye kıyasla %5 düştü.
Ember raporu, talepteki düşüşün bir kısmının enerjinin daha verimli kullanılması gibi değişikliklerden kaynaklandığını ancak bu değişimin büyük kısmının “sürdürülebilir veya arzu edilir olmadığını” ortaya çıkardı. Raporda hükümetlere rüzgar türbinleri ve güneş panellerini daha hızlı inşa etmeleri çağrısında bulunuldu. Ayrıca, elektrik şebekesini “acilen” genişletmeleri, elektriği depolamak için daha fazla pil üretmeleri ve temiz enerji altyapısı için izin alma sürecini hızlandırmaları gerektiğini de belirtti.
Çeviri: Öykü Ay
Kaynak: EU fossil fuel burning for electricity fell to lowest on record in 2023, data shows, Ajit Niranjan, The Guardian
Fotoğraf: Christian Mang