Gıdaya Yönelik İfade Özgürlüğü Kısıtlanamaz

24.06.2020 tarihinde meclis gündemine giren “Gıda, Tarım ve Orman Alanında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Teklifi” başlıklı torba yasa tasarısının 28., 29. ve 30. maddeleri gıdaya yönelik ifade özgürlüğünü kısıtlayıcı düzenlemeleri içermektedir. Bu kapsamda “her türlü yazılı, görsel, işitsel ve dijital iletişim araçları üzerinden yapılan ve ticari reklam kapsamına girmeyen, gıda güvenliği ve güvenilirliği hususunda tüketicide endişe, korku ve güvensizlik yaratarak tüketicinin tüketim alışkanlıklarını olumsuz etkileyen gerçeğe aykırı yayınlar” yanıltıcı yayın olarak tanımlanmakta ve 20-50 bin TL para cezası verilmesi öngörülmektedir.

Yasa teklifindeki yanıltıcı yayın tanımı çok geniş ve belirsizdir. Neyin yanıltıcı yayın kapsamında değerlendirileceği, bu değerlendirmeyi yapacak kişilerin kimler olacağı, bağımsız karar verip veremeyecekleri net değildir. Teklifi savunan çeşitli çevrelerce, ilerleyen süreçte bu endişelerin yönetmelikle giderileceği ve değerlendirmenin bilimsel esaslar dikkate alınarak yapılacağı ifade edilmektedir. Ancak gıda güvenliği ve güvenilirliği hususunda tüketicileri endişe, korku ve güvensizliğe sürükleyen nedenler toplumda çeşitlilik göstermektedir. İnsanlar sağlıkları, sosyo-ekonomik durumları, inançları, kültürleri ve yaşam biçimleri gibi farklı gerekçelerle gıdaya ilişkin çok çeşitli kaygı ve hassasiyetlere sahiptir. Bu hassasiyetler genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO), tohumlar, tarım zehirleri (pestisitler), helal gıda, veganlık/vejetaryenlik gibi geniş bir yelpazeye yayılmaktadır ve birçoğu bilim içinde de tartışmalı konuların başında gelmektedir.

Bahsedilen tanımda kişi veya amaç fark etmeksizin yazılı, görsel ve sosyal medya mecrasında yapılacak, gıdanın üretim ve işleme süreçleriyle ilgili her türlü paylaşım yüksek miktarda para cezasıyla karşılaşma riski taşımaktadır. Böylesine önemli bir konunun bu kadar otoriter, subjektif ve özensiz bir düzenlemeye tabi tutulması yurttaşların kamusal bilgiye ve iyi, temiz, adil gıdaya erişim hakkını kısıtlayacaktır.

Elbette, Türkiye’de gıda hususunda birçok sorun vardır. Ancak sorunun çözümünü yasaklar üzerinden kurgulamak toplumda gıdaya ilişkin endişe, korku ve güvensizliği azaltmayacak tam tersine artıracaktır. Yasa teklifinin ilgili maddeleri; toplumun gıdaya ilişkin kaygı ve hassasiyetlerini dikkate alarak, toplumsal sorumluluk gereği kamuoyunu aydınlatma vazifesi gören, her biri kendi içinde yetkin kurumların, bilim insanlarının, sivil toplum örgütlerinin, meslek odalarının, bu sorumluluklarını yerine getirmelerini kimi zaman doğrudan sansür kimi zaman da otosansür yoluyla engelleme riskini içermektedir.

Bu bağlamda öncelikle yurttaşların örgütlenmelerini kolaylaştıran ve bu örgütlenmeler üzerinden doğru bilgiye erişimi sağlayacak mekanizmalar kurulmalıdır. Bu mekanizmaların merkezinde gıda toplulukları, meslek odaları, ilgili araştırma birimleri, gıda kooperatifleri, çiftçi sendikaları, ilgili üniversite yapıları, tüketici dernekleri gibi sivil toplum kuruluşları, kamusal ve güvenilir bilgiye erişimi hedefine koymuş sosyal girişimler yer almalı, bu oluşumların sağladığı bilgiler sayesinde yanıltıcı bilgiye çok daha hızlı ve doğru cevaplar üretilmelidir. Böylece, halkın çıkarlarını esas alan, kamucu bir bilgi edinme hakkının kullanımı mümkün olacaktır.

İlgili yasa teklifi bu haliyle halkın sağlıklı bilgiye erişiminin önünü kapatmakta ve kamu çıkarları ile uyuşmamaktadır. Sağlıklı bilgiye erişimi engelleyecek söz konusu maddelerin yasadan çıkarılmasını ve halkın bilgi edinme hakkını esas alan mekanizmalara destek olunmasını talep ediyoruz.

İmza kampanyasına destek olun, gıdaya sansür getiren kanun maddeleri geri çekilsin: Change.org/GidadaSansureHayir

---

İmza veren kurum ve topluluklar:

Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği

Çevre ve Arı Koruma Derneği – ÇARIK

Good4Trust.org

Türetim Ekonomisi Derneği

Yeşil Düşünce Derneği

Yeryüzü Kooperatifi

Ekoharita.org

ÇEKÜL Vakfı

Genç Yeşiller

Kocaeli Ekolojik Yaşam Derneği

Yerel Tohum Derneği Marmaris Temsilciliği

Sürdürülebilir Yaşam Derneği – SUYADER

AGRİDA Tarım ve Turizm Derneği

Bağlıca Eğitim Çevre ve Dayanışma Derneği

Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği

Yayla (Gola) Kültür, Sanat ve Ekoloji Derneği

Çukurova İnsan Tohum Toprak Atölyeleri

İstanbul Permakültür Kolektifi

Doğal Yaşam Derneği

Dört Mevsim Ekolojik Yaşam Derneği

Ortak Yaşam Ekososyal İşletme Kooperatifi

Çeşme Çevre Platformu

Bergama Çevre Platformu

İzmir Çevre Gönüllüleri Platformu

Doğal Besin Bilinçli Beslenme (DBB)

Güzel Gıda Topluluğu

Batı İzmir Topluluk Destekli Tarım Gıda Topluluğu (BİTOT)

HDK Emekliler ve Yaşlılar Meclisi

Antalya Ekoloji Meclisi

Arıköy Tüketim Kooperatifi

TarlaTaban

Yeşil Sol İklim Krizi Çalışma Grubu

Doğa Derneği

Dünya Yaşasın Derneği

MoniBostan

Gediz Gıda Topluluğu (GETO)

Ayvalık Gıda Topluluğu

Ekolojik Tarım Organizasyonu Derneği

Tahtacıörencik Doğal Yaşam Kolektifi

Bağımsız Hayvan Hakları Topluluğu

Kuzguncuk Gıda Topluluğu

Yeryüzü Derneği

Yeni İnsan Yayınevi

Yeşil Artvin Derneği

Çiftçiler Sendikası (Çiftçi-SEN)

Polen Ekoloji

HDK Ekoloji Meclisi

Kadıköy Gıda Topluluğu

Büyükdere Gıda Topluluğu

Türkiye Biyologlar Derneği

Sağlıklı Gıda Derneği

Çiğdemim Derneği

Doğaya Dönüş Gençlik ve Spor Kulübü Derneği

Doğa Koruma Merkezi

Umay Tüketim Kooperatifi

Yeşil Gelecek Derneği

Neda Doğal Yaşam ve Tüketim Kooperatifi

Doğa ve İnsan Dostu Gıda Grubu – İzmir

Yerküre Yerel Çalışmalar ve Bilimsel Araştırma Kooperatifi

Ordu Olay Gazetesi

Homeros Gıda Topluluğu

Roma Bostanı

Organik Ürün Üreticileri ve Sanayicileri Derneği

Yavaş Dükkan

Fethiye Gıda Topluluğu

Beşiktaş Kooperatifi

Koşuyolu Kooperatif Girişimi

Sakin Okul Eğitim Kültür ve Sanat Derneği

Ataşehir Kooperatifi

Bir Tohum Vakfı

Tatavla Gıda Topluluğu

SafiMera

Kazdağları Kardeşliği

Tüketiciyi Koruma Derneği

Ekosfer

Ekolojik Tarım Organizasyonu Adana Şubesi

Anadolu’da Yaşam Tüketim Kooperatifi

GOPERATİF

S.S. Ovacık Doğal Tohum Tüketim Kooperatifi

WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı)