Menstrual eşitsizliğe sürdürülebilir çözümler
Menstrual döngülerin nasıl yönetildiği çevresel bir mesele olmakla birlikte küresel sağlık ve sosyal adalet meselesi.
Birleşik Krallık’ta her yıl yaklaşık 2 milyar menstrual ürün sifonla atılıyor. Plajlarda kanalizasyonla ilgili atıkların yüzde 10’unu regl pedleri, astarları, tamponları ve tampon aplikatörleri oluşturuyor. Pamuksu görünümlerine rağmen pedler ve tamponlar, parçalanması bin yıl sürebilen plastikler içeriyor. Üstelik Birleşik Krallık’ta menstrual üreticilerinin ürünlerinin içinde ne olduğunu açıklama zorunluluğu da bulunmuyor. Yapılan araştırmalara göre, tek kullanımlık regl ürünlerinin toksik kimyasallar içerdiği tespit edildi ve aktivistler üreticileri, potansiyel olarak zararlı bu ürünleri Güney’deki kız çocuklarına dayattıkları için eleştiriyor.
Daha sürdürülebilir alternatifler ise halihazırda mevcuttur. Adet kapları, regl çamaşırları ve yıkanabilir pedler gibi yeniden kullanılabilir ürünler daha az atık yaratmakla birlikte 10 yıla kadar dayanabiliyor. İlk etapta daha pahalıya mal olsalar da uzun vadede çok daha ucuzlar.
Yeniden kullanılabilir regl ürünlerinin yaygın kullanımı, hem çevresel atıkların azaltılması hem de regl eşitsizliklerinin hafifletilmesi için bir araç olabilir. Yani herkesin güvenli ve uygun fiyatlı regl ürünlerine erişimini sağlayabilir. Esas mesele ise insanların bunları kullanmasını sağlamak.
Yeniden kullanılabilir ürünlerin teşvik edilmesi
Yeniden kullanılabilir regl ürünlerinin kullanımının önündeki engeller arasında yüksek ön maliyetler, bu ürünlerin nasıl kullanılacağına dair bilgi eksikliği ve regl döneminin toplumda bir tabu olarak yer alması ve saklanması gereken kirli bir şey olduğuna dair kültürel inançlar bulunuyor. Bu regl tabusu devam ettiği sürece, regl olan insanlar bir adet kabını umumi tuvalette durulamaktan utanabilir veya sızdırma ihtimaline karşı yeni bir ürünü denemekten korkabilirler. Regl ürünleri pazarının kâr odaklı yapısı da tek kullanımlık ürünlerin tekrar kullanılabilir ürünlere kıyasla daha yaygın olmasının bir başka nedeni.
İskoç hükümeti tarafından yapılan bir araştırma, ülkedeki tüm tek kullanımlık regl ürünleri pazarının menstrual kaplara kayması halinde, toplam pazar değerinin yılda 48 milyon sterlinden 1,1 milyon sterline düşeceğini gösterdi. Bu da büyük markaların geçişi için pek teşvik edici bir durum değil. Yine de menstrual araştırmacıları ve aktivistler, bu engellerin menstrual eğitim ve yeniden kullanılabilir ürünlere ücretsiz erişim ile aşılabileceğine inanıyor.
Alışkanlık
Yeniden kullanılabilir ürünler giderek daha popüler hale gelirken sosyal medya bu popülariteyi sağlayan asıl unsur oldu.
Aralarında Hertfordshire’daki bir atık idaresinin de bulunduğu sadece birkaç kamu yetkilisi yeniden kullanılabilir ürünleri teşvik etmek için harekete geçti. Geçtiğimiz ay itibariyle İspanya’nın Katalonya bölgesindeki eczaneler ücretsiz adet kapları, regl çamaşırları ve yeniden kullanılabilir bez pedler dağıtmaya başladı.
“Regl ürünleri bir alışkanlık haline geldi. Pek çok insan ilk regl olduğunda annesinin verdiği markayı kullanıyor. Kimseyi seçimlerinden dolayı utandırmaya çalışmıyoruz, sadece yeniden kullanılabilir bir seçenek olduğunu fark etmelerine yardımcı olmak istiyoruz.”
Etkileri
Araştırmalar, regl dönemi ürünlerinin, pamuk mahsullerinde kullanılan pestisitler ve tampon ve pedleri beyazlatmak için kullanılan klor da dahil olmak üzere zararlı kimyasallar ve kalıntılar içerdiğini gösteriyor.
Tüm bunlar yalnızca sağlık üzerinde bilinmeyen etkilere sebep olmakla kalmayıp aynı zamanda bu tür kimyasalları ekleyerek regl dönemlerinin hijyenik olmadığı efsanesini perçinlemeye devam ediyor.
Menstrual eşitlik
Yeniden kullanılabilir regl ürünleri hem bir iklim çözümü hem de regl ürünlerinin satın alınabilirliği, erişilebilirliği ve güvenliğinin yanı sıra eğitime erişim ve adil bir regl eşitliği için bir araçtır.
Regl ürünlerine erişimin olmaması anlamına gelen regl yoksulluğu, 2015 yılından bu yana Birleşik Krallık’ta regl eşitliği aktivizminin odak noktası haline geldi. Aktivistler 2021 yılında tek kullanımlık regl ürünlerinden verginin kaldırılmasını, İskoçya’nın ise 2022 yılında ürünlere evrensel erişim sağlayan dünyadaki ilk ülke olmasını sağladı.
Maliyetler
Yeniden kullanılabilir ürünlerin tek kullanımlık ürünlere kıyasla nispeten daha ucuz olan ömür boyu maliyeti, yeniden kullanılabilir ürünleri, özellikle dönem yoksulluğuna ilişkin olarak, menstrual eşitlik için değerli bir araç haline getiriyor. Ancak yeniden kullanılabilir ürünlerin regl eşitliğine katkısı, dikkatimizi Küresel Güney’de büyük markaların regl ürünlerine erişimi kısıtlı olan gençlere ücretsiz, tek kullanımlık ürünler verdiği ‘menstrual hijyeni yönetimine’ (MHM) çevirdiğimizde de ortaya çıkıyor. Aktivistler ve akademisyenler bu markaları hem savurgan, potansiyel olarak zararlı ürünlere bağımlılık yarattıkları hem de regl döneminin çözülmesi gereken bir sanitasyon krizi olduğu fikrini sürdürdükleri için eleştiriyor. MHM aynı zamanda, Küresel Güney’deki savunmasız kadınların ‘daha iyisini bilen’ Batılı uzmanlar tarafından kurtarılması gerektiği mecazını çağrıştıran beyaz kurtarıcılığı nedeniyle de eleştiriliyor.
Küresel Güney’de ve/veya İskoçya gibi ürünlerin ücretsiz olmasını gerektiren ülkelerde tek kullanımlık ürünleri ücretsiz dağıtan şirketlerle ilgili bir diğer endişe de maliyetleri düşürmek için kaliteden ödün verme riski.
Yeniden kullanılabilir ürünler tek kullanımlık tampon ve pedlere göre uzun vadede daha ucuz, daha güvenli ve daha az kirletici alternatifler olarak, daha temiz bir gezegen ve daha adil bir gelecek için bir araç olabilirler.
Kaynak: Sustainable solutions to menstrual inequality, Daisy Clague, The Ecologist
Fotoğraf: The Ecologist
Çeviri: Öykü Ay