Plastik Ayak İzimize Dikkat!

Son zamanlarda karbon ayak izi konuşulan bir konu haline dönüştü. Peki plastik ayak izi ile arasındaki farkı biliyor muyuz? 

Tek cümle ile açıklamak gerekirse, karbon ayak izi, yaşam tarzımızın atmosfere yaydığı sera gazı miktarı iken; plastik ayak izi, yaşam tarzımızın talep ettiği plastik miktarıdır. Bu yazıda, plastik ayak izimizin tanımını detaylandırıp, plastik ayak izimizle alakalı enteresan veriler paylaştıktan sonra, plastik ayak izimizi nasıl azaltabileceğimize dair ipuçlarını paylaşacağız.

Plastik ayak izi nedir?

Plastik ayak izi, tek bir kişi tarafından kullanılan toplam plastik miktarıdır. Bu, plastik şişelerden klavyelere, şampuandan mikroboncuklara ve naylon giysilere kadar her şeyi içerir. Yeniden kullanılabilir ürün yerine tek kullanımlık bir plastik seçtiğimizde(palanmaz metal pipete karşı plastik pipet düşünün), bunu plastik ayak izimize ekliyoruz.

Plastik ayak izimizle ilgili önemli veriler

1. 1950’lerden bu yana dünya çapında 8,3 milyar ton plastik üretildi

Guardian’ın bir raporuna göre, 1950’lerde bu yana tahmini olarak 8,3 milyar ton plastik üretildi. Ve bunun sadece %9’u geri dönüştürüldü.

2. Dünya’nın bazı bölgelerinde, plastik kullanımı yasaklandı veya vergilendiriliyor

Kenya, 2017’de plastik torbalara karşı dünyanın en sert yasalarından birini sundu. Plastik poşet üreten, satan hatta kullanan Kenyalılar, dört yıla kadar hapis cezası veya 40.000 dolar (31.000 £) para cezasına çarptırılacak. Tek kullanımlık plastik poşetleri yasaklayan, kısmen yasaklayan veya vergilendiren diğer ülkeler arasında Çin, Fransa, Ruanda ve İtalya bulunuyor.

3. Dünya çapındaki plaj çöpünün %73’ü plastiktir

National Geographic’e göre, plaj çöplerinin %73’ü plastiktir. Çöp; sigara izmaritleri, şişeler, şişe kapakları, yiyecek paketleri, bakkal torbaları ve yırtılmış terliklerden oluşuyor.

4. Dünya’da her dakika bir milyon plastik şişe satın alınmaktadır

Guardian tarafından yayınlanan bir raporda, dünya çapında her dakika 1 milyon plastik şişe satın alındığı ve bu rakamla alakalı çalışma yapmadığımız durumda 2021 yılına kadar %20 artacağı tespit edildi.

Aynı raporda, 2016 yılında 480 milyardan fazla plastik içme şişesi satın alındığı ve on yıl önce 300 milyar dolara ulaşıldığı da belirtiliyor.
Dünya çapında, her dakika yaklaşık 2 milyon plastik torba kullanılmaktadır.

5. Dünya çapında her dakika yaklaşık iki milyon plastik torba kullanılmaktadır

Bu inanılmaz bir rakam gibi görünebilir ancak Ecowatch’a göre, dünya çapında her yıl 500 milyar ila 1 trilyon plastik poşet kullanılıyor. Örneğin, New York Çevre Koruma Dairesi’ne göre her yıl 23 milyar plastik poşet kullanılıyor. 

6. Okyanuslarımızı kirleten plastiklerin %90’ı sadece on nehir tarafından üstleniliyor

Dünya Ekonomik Forumu araştırmacılarına göre, Asya ve Afrika’da yalnızca on nehir, okyanuslarda ortaya çıkan plastiğin %90’ını üstleniyor. Çalışma bu nehirlerin sekizinin Asya’da olduğunu belirtiyor: Yangtze, Indus, Sarı, Hai He, Ganj, Pearl, Amur ve Mekong. Nehirlerden iki tanesi Afrika’da konumlanıyor: Nil ve Nijer. WEF, tüm nehirlerin ortak olarak sahip oldukları iki şeyin, bölgede yaşayan yüksek nüfusun yanı sıra, zayıf bir atık yönetim sistemi olduğunu da sözlerine ekledi.

7. Plastik her yıl 1,1 milyondan fazla deniz kuşunu ve hayvanı öldürüyor

1980’lerin sonlarından bu yana toplanan verilere dayanarak Avustralya’daki Queensland Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma, yeşil deniz kaplumbağalarının şimdi 25 yıl önceye göre iki kat daha fazla plastik tüketmek zorunda kaldığını fark etti. Birleşmiş Milletler’e göre, plastik alımı her yıl tahminen 1 milyon deniz kuşunu ve 100.000 deniz hayvanını öldürmektedir. Ek olarak, tüm kuşların ve balıkların %90’ından fazlasının midesinde plastik parçacıkları olduğuna inanılıyor. Bunun nedeni, plastiğin denizde küçük parçalara bölünmesi ve daha sonra balık ve diğer deniz hayvanları tarafından tüketilmesi. Plymouth Üniversitesi’nden yapılan araştırmalar, plastik kirliliğinin artması nedeniyle 700’e yakın deniz canlısı türünün neslinin tükenmekte olduğunu tespit etti.

8. Ortalama bir kişi her yıl 70.000 mikroplastik yiyor

Environmental Pollution’da yayınlanan bir araştırmaya göre, kişi bir öğününde yaklaşık 100 bit mikroplastik tüketiyor. İngiltere merkezli bir araştırmacı ekibi, İngiltere’deki üç evdeki yemek tabaklarının yanına yapışkan yüzeyli petri kabı koydu. Sadece 20 dakika sonra, bulaşıklar ortalama 14 mikroplastik biriktirdi. 

9. Son 50 yılda dünya plastik üretimi iki katına çıktı

Dünya Ekonomik Forumu’na göre, artan sayıda örgüt ve ülke plastik kullanımı ve üretimi yasaklarken, dünyanın önde gelen plastik üreticileri önümüzdeki beş yıl içinde üretimi neredeyse üçte bir oranında artırmayı planlıyor.

1974 yılında, yıllık küresel plastik tüketimi kişi başına 2 kilogramdı. Bugün, bu 43 kilograma yükseldi ve bütün yasalara rağmen sayının hala artacağı öngörülüyor. Eğer Plastik Tüketimi şu anki oranında artarsa, National Geographic’e göre, 2050’de, çöplüklerde 12 milyar ton plastik olacak.

Plastik ayak izimizi nasıl azaltabiliriz?

Bu sorunun cevabında daha önce duyduğunuz konuların üstünde durmalıyım hatta muhtemelen bütün bahsettiğim enteresan verilerden sonra poşet kullanımınızı azaltın, yanınızda bez çanta taşıyın demeliyim. Kendi tüketim alışkanlığı farkındalığımı ve dönüşümümü yaşarken benim için süreç böyle olmadı. Bu yüzden bu yazıda bir kısmını uygulayıp bir kısmını uygulayamadığınız bir vicdani buhrana sebep olacak önerilerde bulunmak istemiyorum. Günlük hayatımda birebir uyguladığım yöntemleri paylaşırsam belki kendinizi yaptıklarımızla alakalı suçlu hissetmek yerine yapabildiklerimizin üstüne ne koyabilirizi beraber düşünebiliriz. 

1. Bu maddede size dışarıdan yemek söylemeyin ve yemeğinizi evden götürün diyebilirim ama her gün bunu yapamamamız mümkün. Bunu yapamadığımızda ve dışarıdan yemek söylediğimizde kurye elinde poşetle geldiğinde yemeği çıkartıp poşeti ve plastik çatal bıçağı ona geri vererek o plastiğin yersiz kullanılmasını önleyebiliriz. Küçük gibi duruyor biliyorum ama on kuryeden birinin bir şey fark etmesini sağlamak bile bir başlangıç olabilir. Örneğin, bir tanesi bu yaşadığımız konuşmanın üstüne restoran ile konuşmuş ve yemeği poşet yerine çok kez kullanabildiği bir kutuya koyarak getiriyor. Bu tip değişikliklerin fark yaratma ihtimalini küçümsemeyelim.
2. Su matarası taşısak bile içindeki su bize yetmeyebilir ve yeniden su almamız gerekebilir. O noktada eğer imkan varsa cam şişe almayı tercih edip sonrasında onu başka bir şekilde kullanabiliriz.
3. Yaz mevsiminde alacağımız plaj terliklerinin büyük bir kısmı plastik, en ucuzunu alıp sene sonunda atık oluşturmak yerine 5 sene dayanacak bir terliğe atık kapsamında yatırım yapabiliriz. 
4. İçeceğimizde pipet istemediğimizi söylerken bunun çevresel etkisinden duruma göre garsona, en azından çevremizdekilere bahsedebiliriz.
5. Paketli gıdalar yerine meyveleri ve kuru yemişleri tercih ederek hem doğaya hem vücudumuza daha düşünceli davranabiliriz.
6. Kişisel bakımınızda daha sürdürülebilir içerikli ve paketleri plastik olmayan ürünlere geçebiliriz. Ama bu dönüşümü yaşarken kendimizi zorladığımız takdirde eski alışkanlıklarımıza geri dönme eğiliminde olabiliriz. Örneğin, bir düzenli tüketimimiz ile başlayabiliriz. Şampuan yerine saç sabununa geçmek gibi.
7. Bu konu hakkında elimizden geldiğince iletişime geçebiliriz, fark edilmeyen tüketimlerimize parmak basabiliriz. Bilgilerimizi paylaştıkça onların gücünün büyüdüğünü unutmamalıyız. 
8. Her bir tüketimimizle alakalı mevcut şartlarda olabilecek en iyi opsiyon üzerine durumu değerlendirebiliriz. Bu maddeyi hayatıma kattığımdan beri plastik tüketimime başka bir perspektiften bakıyorum. Her bir durum kendi içinde farklı çözümler barındırıyor olabilir ve daha optimal bir atık miktarıyla durumdan sıyrılabiliriz. Sadece bu konuyu umursamaya başlamak bile güzel bir başlangıç olabilir. 

Yapamadıklarımızın vicdan azabındansa, adım adım daha az plastik tüketmeye ve en sonunda minimize ettiğimiz bir perspektife kavuşmak dileğiyle. 

Kaynak:

• https://www.globalcitizen.org/en/content/plastic-pollution-facts/

• http://www.taza.co/plastic-footprint-and-carbon-footprint/

Yazan: Sinem Uğurdağ