Soğuk kompost nasıl yapılır?

İnsan kaynaklı organik atıkların doğadakine benzer döngülerle dönüştürülmemesi ve bu atıkların ne yapılacağının bilinmemesi ciddi sorunlar doğurur. Kısaca, atık, kullanılmamış bir kaynaktır ve kirlilik, bu kullanılmamış kaynakların birikmesiyle oluşur. Organik atıklar; yani bitki ve bahçe artıkları, mutfak atıkları, kağıt ve karton gibi malzemeler, kısa bir sürede çözünerek doğaya yeniden kazandırılabilecek değerli kaynaklardır. Üstelik bu değerler, kendi evimizde bile yapabileceğimiz kompost yöntemleri sayesinde hızla toprağa geri döner. Eğer bahçeniz varsa, bu geri kazanımın bitkileriniz için yapabileceğiniz en iyi şey olduğunu söyleyebiliriz. Böylece hem atık sorununu azaltımış, hem de sorun haline gelecek bir şeyi faydalı bir çözüme dönüştürmüş oluruz. Kompost, her yerde, her koşulda yapılabilir. Apartman dairesinde oturuyorsanız, fazla yer kaplamayan, koku ve sinek yapmayan kompost yöntemleri kullanabilirsiniz. Eğer mutfak atığınız çok değilse, komşularınızla bir araya gelerek yeterli malzeme toplayabilirsiniz. Hızlı bir şekilde kompost üretmek istiyorsanız sıcak kompost yöntemini, eğer günlük işler nedeniyle ilgilenecek zamanınız yoksa, buna karşın bahçede yeriniz varsa sizi fazla uğraştırmayacak soğuk kompost yöntemini kullanabilirsiniz.

Soğuk kompost nasıl yapılır?
En basit, uğraşsız ve başarısızlık ihtimali düşük olan kompost yapma yöntemidir. Doğal toprak oluşum sürecine benzer ve uzun zaman alır (6 ay ila 2 yıl). Kompost yığınıyla ilgilenecek zaman ve enerjiye sahip değilseniz sizin için uygun olabilir, ancak bu yığını oluşturacak bir alana ihtiyacınız var. Soğuk kompost, temel olarak elinize geçen komposta uygun atıkları sürekli üzerine eklediğiniz bir organik madde yığınıdır. Kutunuz dolduğu zaman daha fazla malzeme eklemeyi bırakır ve kompostlaşmanın tamamlanmasını beklersiniz. Buradaki en önemli unsur, atıkları yığına eklediğiniz her sefer, bunların üzerini karbon içerikli bir malzemeyle tamamen örtmektir. Bu hem C/N dengesini korumaya yardımcı olur, hem de sineklenme ve kokuyu engeller. Ağaç talaşı, saman, kuru yapraklar bunun için uygun malzemelerdir, ama parçalanmış kağıt ve karton da kullanılabilir. Çok fazla olmadığı taktirde toprak da bu amaca uygundur. Yığının üzeri her zaman ve tamamen bu malzemelerle kapalı olmalıdır.

Her kompost yönteminde olduğu gibi, bu yöntemde de nem ve hava dengesini kurmak önemlidir. Adından da anlaşılacağı gibi, sıcak kompostun ulaştığı sıcaklıklara çıkmaz ve doğal parçalanma işlemine yakın bir zamanda oluşur. Sıcaklık çok yükselmediği için yabancı otların tohumları, patojen ve hastalıklar yok olmaz. Ama yine aynı nedenlerle, daha zengin bir besin ve mikro canlı kaynağıdır. Soğuk kış aylarında, mikro canlıların faaliyeti azalacağından, kompostlaşma süreci de yavaşlar. Ayrıca soğuk kompost yığınına et ve kemik gibi malzemeler eklenmemesi önerilir, çünkü yabani hayvanları, kedi ve köpekleri çekebilir; üstelik sıcaklık çok yükselmediği için et kaynaklı patojenlerin tamamı yok olmayabilir.

Kompostunuz neden kötü kokar?

Soğuk kompost yöntemini deneyip de vazgeçen insanların genel şikayeti, yığının koku yapması ve sineklenmesidir. Eğer yığının üzeri her daim karbon içerikli malzemeler ile örtülürse sineklenmez, nem oranı dengelenir ve kokmaz. Hangi malzemenin ne kadar etkili olduğunu öğrenmek biraz zaman alabilir, hevesinizin kırılmasına izin vermeyin! Unutmayın; kompostunuz hava alsın, nemli kalsın ve üzeri karbon malzeme ile kapansın.

Soğuk kompost için ne kadar alan gerekir? 

Yaklaşık 1 m3 alan, dört kişilik bir ailenin yıllık kompost ihtiyacını karşılamaya yeter. Eğer daha fazla yeriniz varsa iki veya daha fazla kutu hazırlayıp, biri dolduğu zaman diğerinin kullanılacağı bir sistem kurabilirsiniz. Kutunun içine kümes teli gererek, fare gibi kemirgenlerin içeri girmesini engelleyebilirsiniz. Yeriniz küçükse, kapağı kapanan delikli bir çöp kovası veya tambur kullanmak da uygun bir çözüm olabilir. Plastik bir çöp kovasının altı ve etrafına çok sayıda delik açarak kompostun hava almasını sağlayabilirsiniz. İçeriye kemirgenlerin ve/veya haşaratın girmesini engellemek amacıyla delikleri içeriden sinek teliyle kapatmanız gerekebilir. Kova dolduğu zaman bir kenarda bekletir veya içindekileri toprağa gömebilirsiniz. Hareketli bir sistem olan tambur da ara sıra döndürülerek içindeki organik maddenin karışması ve havalanması sağlanır. Bu araçları kendiniz rahatça üretebilirsiniz.

DİKKAT: Soğuk kompost yığınına bol miktarda asidik veya alkali malzeme eklememek faydalı olabilir. Narenciye kabukları buna sık verilen bir örnektir. Süreç yavaş işlediği için parçalanma işlemini gerçekleştirecek mikro canlılara uygun koşulları sağlamak önemlidir.

Soğuk kompost yönteminde, sürecin tamamlanması ve kompostun kullanılabilir hale gelmesi ortalama bir yıl alacaktır. İklim koşullarına, yığına giren malzemelerin türüne ve miktarına göre bu süre biraz uzayabilir ve kısalabilir. Toprakta bir çukur açıp içinde mutfak artıklarını gelişigüzel biriktirmek sağlıklı bir yöntem olmasa da, eğer çukurdaki atık yığınının yeterince hava almasını sağladığınıza eminseniz, deneyebilirsiniz. Oluşturduğunuz yığın havasız kalırsa pütrifikasyona yol açar; kötü koku yayan metan gazı vb gazlar üretir.