Yuturi Warmi: Kadınlar Yağmur Ormanlarını Madencilikten Koruyor

Ekvadorlu bir devriye grubu olan Yuturi Warmi, Amazon Yağmur Ormanları’ndaki topluluklarının topraklarını madencilik endüstrisinin kirliliğinden korumaya kararlı. Bu kararlılık, toplulukları için olumlu sonuçlar doğuruyor.

Ekvador Amazonları’nın ortasında, Napo Eyaleti’ndeki Serena topluluğunda şafak söküyor. 43 yaşındaki yerli Kichwa kadını Elsa Cerda, Amazon Nehri’ne karışan Jatunyacu Nehri boyunca guayusa yapraklarını bir tencerede demliyor. Bu ritüel, Amazon yerlilerinin günlük faaliyetlerine başlamadan önce gerçekleştirdikleri Guayusa Upina’nın bir parçası. Gelenek, atalarının kökleriyle kurdukları ruhani bir bağı simgeliyor.

Işığın ilk huzmeleri ağaç gölgeliklerinden süzülmeye başladığında, yaşları 23 ila 85 arasında değişen 35 kadın törene katılıyor. Aralarındaki en yaşlısı ve sevgiyle “büyükanne” olarak anılan Corina Andy, şifalı bitkilerin kullanıldığı toplu bir arınma ritüelinde onlara önderlik ediyor. Genç kadınlar da kendi dilleri olan Kichwa Napo’da geleneksel şarkılar söyleyip dans ediyorlar.

“Güç, güç!” diye bağırıyor Cerda ve kadınlar yankı devam ederken “Koruyucu, koruyucu!” diye karşılık veriyor.

Yuturi Warmi’nin Anlamı ve Mücadelesi

Grup, “Yuturi Warmi” adını taşıyor. Grubun genç üyelerinden Elsie Alvarado, Yuturi’nin Amazon’da güçlü ve savunmacı bir karınca türüne atıfta bulunduğunu, Warmi’nin ise kadın anlamına geldiğini belirtiyor. Alvarado, “Bu ismi seçtik çünkü tıpkı direnen ve bölgelerini koruyan karıncalar gibi mücadelemizi ve gücümüzü simgeliyor,” diyor.

Yuturi Warmi, 154 üyeden oluşan toplulukları üzerindeki madencilik tehdidini, kadınların devriye gezdiği geniş bir alanda izliyor. Metal kirliliği rapor edilmesine rağmen, kadınlar kendi topraklarının ve nehirlerinin bozulmadan kaldığını belirtiyor. “Serena’nın suları saf kalıyor ve bu bozulmamış sularda gelişen catachamas ve bocachicas gibi yerli türleri avlamamıza izin veriyor,” diyor Andy.

Topraklarını ve Kültürlerini Koruma Çabası

Napo eyaletinin başkenti Tena’ya arabayla bir saatlik mesafede yer alan Serena topluluğu, Jatunyacu Nehri boyunca uzanan 50 yerli topluluk arasında yer alıyor. Amazon koruyucuları olarak üstlendikleri rol, bölgeyi kirlilikten korumayı ve toprak ile nehirleri ormansızlaşma ve madencilik faaliyetlerinden korumayı içeriyor.

Washington’daki Whitman College’da siyaset profesörü olan Andrea Sempértegui, “yerli kadınların maden çıkarma endüstrisinde uzun süredir devam eden ancak genellikle görünmez olan mücadelesine” dikkat çekiyor. Yuturi Warmi gibi gruplar, “bu mücadeleyi ön plana çıkarıyor ve çok ihtiyaç duyulan tanınırlığı kazanıyor.”

Direnişin Öncüleri

Yuturi Warmi’nin lideri Elsa Cerda, grubun kadınlarının “Amazon’daki yerli kadınların direncini, kararlılığını ve gücünü somutlaştırarak ön saflarda yer aldığını” belirtiyor. Yuturi Warmi, 2020 yılında, aralarında çiftçiler, ev kadınları, zanaatkârlar ve öğrencilerin bulunduğu 35 Serena kadınının topraklarını ve nehirlerini korumak için birleşmesiyle kuruldu.

Kadınlar, topluluk güncellemeleri için haftalık olarak toplanıyor, en iyi izleme uygulamalarını, bulguları, endişeleri ve çözümleri paylaşıyor. Bekar bir anne olan Rosaura Alvarado, “Nesiller boyu atalarımızdan miras kalan kristal berraklığındaki nehirlerimizi korumanın kolektif bir sorumluluk olduğunu hissettik,” diyor. “Biz yerli halklar için doğa bizimle bağlantılıdır; biz biriz ve doğayı yok etmek kendimize zarar vermek anlamına gelir,” diye ekliyor.

Zorluklar ve Madencilik Tehdidi

Amazon bölgesindeki tehditler artarken, yerli muhafızların varlığı giderek daha önemli hale geliyor. Yuturi Warmi ve Brezilya’daki Xikrin kadınları gibi yerli gruplar da ön plana çıkıyor. Sempértegui, Yuturi Warmi’nin kadınlar tarafından yönetilen tek grup olduğunu belirtiyor.

Ekvador Amazonları’ndaki madencilik faaliyetlerinin artması, çevre ve insan refahı üzerinde olumsuz etkiler yaratıyor. 2015 ile 2021 yılları arasında Ekvador Amazonları’ndaki madencilik faaliyetleri 21,7 mil kare (56 km²) arttı. Napo eyaleti, %316’lık bir artışla en büyük madencilik faaliyetlerine sahne oldu.

Yuturi Warmi’nin Devriye Faaliyetleri

Yuturi Warmi, ayda bir kez bölgeyi izliyor ve hangi alanı kapsayacaklarını titizlikle planlıyor. Cerda liderliğindeki grup, topluluk bağışları ve el sanatları satışlarından elde edilen gelirlerle satın alınan kamera tuzakları ve insansız hava araçlarıyla nehir kıyısı boyunca ve çevredeki ormanların derinliklerine doğru ilerliyor. Devriye sırasında bulgularını belgeliyor, fotoğraf ve video kanıtları topluyor ve bu verileri analiz ediyorlar. Bu veriler, savunuculuk çabalarında ve sosyal medya aracılığıyla yerel ve uluslararası topluluklar arasında farkındalık yaratmada kritik bir rol oynuyor.

Mahkemeye Taşınan Mücadele

Yuturi Warmi, topraklarını bizzat korumanın yanı sıra, mücadelelerini mahkemeye de taşıyor. Şubat 2022’de gerçekleşen “Manati Operasyonu,” Serena kadınları, Napo Yerli Örgütleri Federasyonu ve Ombudsmanlık Ofisi arasındaki ortak bir çabaydı. Bu operasyon, Yutzupino topluluğundaki çevresel zararı ortaya çıkarmayı amaçladı ve 700’den fazla ruhsatsız madenciyi tespit etti.

Geleceğe Bakış

Yuturi Warmi, hükümetin etkili bir şekilde harekete geçme ihtimalinin düşük olduğuna inanıyor ve bu da onları koruma ve destek için topluluk örgütlerine güvenmeye sevk ediyor. Kadınlar, “gerçek ilerlemenin ancak kolektif çabalarla gerçekleşebileceğini” kesin bir dille ifade ediyorlar.

Hükümet, BBC’nin yorum talebine yanıt vermedi. Ancak Yuturi Warmi, öncü liderlikleri ve kararlılıklarıyla, topraklarını ve kültürlerini koruma mücadelelerini sürdürüyor.

Çeviri: Öykü Ay

Kaynak: Gabriela Barzallo, https://www.bbc.com/future/article/20240503-the-indigenous-women-fighting-mining-in-ecuadors-amazon

Fotoğraf: Ana Maria Buitron