Zehirli temizleyicileri ve dezenfektanları kullanmadan Covid-19’dan korunmak
Dezenfektan ve temizleyici adıyla piyasaya sürülen ürünlerin pek çoğunun içinde bulunan kimyasal maddelerin bağışıklık ve solunum sistemleri üzerinde olumsuz etkileri dolayısıyla, virüslere karşı direncimiz azalıyor.
Beyond Pesticides
Çeviri: Dila Balça Öğün (Buğday Derneği Gönüllü İletişim Ekibi)
Genel sağlığımızı tehlikeye atan toksik temizleyici ve dezenfektanları kullanmadan da virüsten korunmak mümkün. Bugünlerde, özellikle solunum problemlerine yol açan ürünlerden kaçınmamız gerekiyor.
Toksik olarak adlandırılan temizleyici ve dezenfektanlar neden tehlikeli?
New York Times, pandemi süresince toksik dezenfektan ve temizleyicilerin kullanımı ve yanlış kullanımı sonucu oluşan zehirlenme vakalarının arttığını belirtiyor. Dezenfektanlar, sert yüzeylerde kullanım amaçlı üretilirken, temizleyiciler insan cildinde kullanıma uygun formüle edilmiş ürünlerdir. Amerikan Gıda ve İlaç Kurumu (FDA), dezenfektan spreylerin ve mendillerin ciltte ve gözlerde ciddi tahrişe sebep olduğuyla ilgili uyarıyor.
Covid-19 krizi süresince öğrendiğimiz bir diğer şey de, bazı insanların virüsün etkilerine karşı daha savunmasız olduğu. Sağlık durumlarına yakından baktığımızda bu kişilerin mevcut rahatsızlıkları olduğunu veya ilerlemiş yaşları dolayısıyla bağışıklık sistemlerinin veya solunum sistemlerinin zayıflamış olduğunu görüyoruz. Viral (virüsün yol açtığı) ve bakteriyel enfeksiyonlarla mücadele ederken özellikle bu kişilerin risk sınıfında olduğunu unutmamak önemli. Dezenfektan ve temizleyici adıyla piyasaya sürülen ürünlerin pek çoğunun içinde bulunan bazı maddelerin bağışıklık ve solunum sistemleri üzerinde olumsuz etkileri olduğunu, dolayısıyla dayanıklılığımızı ve virüslere olan direncimizi azalttığını da unutmamalıyız.
Söz konusu Covid-19 olduğunda dahi, bazı basit alışkanlıklar ve ürünler, bizleri zehirli temizleyici maddeleri kullanmadan virüslerin istilasına karşı korumaya yardımcı olacaktır.
Önleyici Tedbirler
ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) gündelik hayatımızda şu basit önlemleri uygulamamız konusunda bizi uyarıyor:
- Hasta kişilerle yakın temastan kaçınmak
- Ellerimizi, virüsün vücuda girdiği noktalar olan gözler, burun ve ağızdan uzak tutmak
- Öksüreceğimiz veya hapşıracağımız zaman ağzımızı mendille kapatmak ve mendili en yakın çöpe atmak
- Sosyal mesafeyi korumak
- Maske kullanmak
Şunu unutmamalıyız ki bulaşıcı hastalıkların yayılmasını önlemenin en etkili yolu hastalığı taşıyan kişilerle temastan kaçınmaktır.
El temizliği
Virüsle mücadelede el temizliği oldukça önemli rol oynuyor. Elerimizi sık sık ve en az yirmi saniye boyunca sabun ve suyla yıkamamız, temas ettiğimiz nesne ve yüzeylerden alabileceğimiz virüslere karşı en etkili yöntem. Eğer elimizin altında su ve sabun mevcut değilse bu dezenfeksiyon işlemini içeriğinde en az %60 oranında etanol veya %70 oranında izopropil alkol içeren bir el temizleyicisiyle gerçekleştirmek mümkün. Fakat ellerimiz gözle görülür derecede kirliyse mutlaka su ve sabunla temizlenmesi öneriliyor.
Ellerimizi bol su ve sabunla en 20 saniye boyunca yıkadığımızda, sabun, virüsün etrafını saran yağ tabakasını parçalayarak içerdiği bulaşıcı özellikteki maddeleri etkisiz hale getirir. Etanol veya izopropil alkol bazlı el temizleyicileri de aynı su ve sabunla yapılan temizlikte olduğu gibi virüsün yağ tabakasını parçalayarak onu etkisiz hale getirir.
Amerikan Gıda ve İlaç Kurumu (FDA), yalnızca etanol, izopropil veya benzalkonyum klorür etken maddelerini içeren ürünleri “el temizleyicileri” olarak sınıflandırır. Fakat benzalkonyum klorür, aşağıda değineceğimiz sebeplerden ötürü uzak durulması gereken maddeler sınıfında yer alır.
Güvenebileceğimiz maddeler: Sabun veya alkol
Yukarıda da söylediğimiz gibi, el temizliğinde en etkili yöntem sabun ve suyla elleri en az yirmi saniye boyunca yıkamaktır. Eğer su ve sabun mevcut değilse yanımızda etanol veya izopropil alkol bazlı bir el temizleyicisi bulundurmaya özen göstermeliyiz. Temizleyicimizin gliserin veya aloe vera gibi nemlendirici (hümektan) maddeler içermesi, sık kullanıldığında alkolün ciltte oluşturacağı kurutucu etkilerini en aza indirmeye yardımcı olur. Eğer elleriniz çok kirliyse ve yıkama şansınız yoksa ellerinizi birbirine sürterek kirin bir kısmından arınabilirsiniz. Bununla birlikte en kısa zamanda ellerinizi su ve sabunla yıkamanız gerektiğini unutmayın.
Herhangi bir kişi veya yüzeyle temasın ardından ellerinizi gözünüze, burnunuza ve ağzınıza götürmekten kaçının.
Kaçınılması gereken maddeler: Toksik temizleyiciler
Bir dörtlü amonyum bileşiği olan benzalkonyum klorür maddesi içeren el temizleyicilerini kullanmaktan kaçının. Bu maddenin astımın yanı sıra solunum sistemi bağlantılı başka problemlere, alerjik reaksiyon ve kontakt egzama başta olmak üzere deride çok çeşitli hassasiyetlere sebep olduğu bilinmektedir. Bu maddenin aynı zamanda sinirsel gelişim ve antibiyotik direncine etki ettiği bildirilmiştir. Ayrıca ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC), benzalkonyum klorür maddesinin alkole oranla viral mücadelede daha az etkili olduğunu açıklamıştır.
Sert yüzeylerin temizliği
Gündelik yaşantımızda sıklıkla temasta bulunduğumuz yüzey ve nesneleri, insan sağlığına zararlı maddeler içermeyen basit temizleyicilerle ve düzenli aralıklarla temizlemek önemlidir. Kirli yüzeylerde dezenfektan kullandığımızda, ürün dezenfekte edici özelliğini kiri ayrıştırmakta kullanacağından ürünün etkisini azaltır ve amaçlanan temizliği gerçekleştirmez. Sabun, deterjan ve suyla yapacağımız temizlik, sağlıklı yaşam veya çalışma alanları oluşturmak için yeterli olacaktır.
El temizliğinde olduğu gibi sabun kullanımı veya %60 oranında alkol içeren temizlik mendilleri de yüzeylerdeki virüslerden arınmak için etkili yöntemlerdir.
Zararsız ürünler: Doğal maddeler yüzeyleri virüslerden arındırmada etkili ve güvenilir maddelerdir. Yüzey temizleyici alırken, ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA)’nın oluşturduğu aşağıdaki listede yer alan etken maddelerini içermesine dikkat edebilirsiniz:
- Sitrik asit
- Etanol
- İzopropil alkol
- Laktik asit
- Hidrojen peroksit
- Sodyum bisülfat
- Timol
- Dodesil benzen sülfonik asit
Tehlikeli ürünler: ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA), yüzeylerin Covid-19 virüsünden arındırılmasını sağlayan maddeleri içeren uzun bir listeyi onaylamıştı. Ne var ki, bu listede insan sağlığına tehdit oluşturan klorlu ağartıcı, perasetik asit, dörtlü amonyum bileşikleri yani kuatlar, sodyum dikloroizosiyanürat ve hidroklorik asit gibi toksik olarak sınıflandırılan maddeler de yer alıyor. Bu kimyasallara maruz kalan kişilerde astımdan kansere uzanan olumsuz pek çok yan etki gözlemlenmiştir. Sağlığınızı tehlikeye atmamak adına aşağıdaki etken maddeleri içeren ürünleri kullanmaktan kaçının:
- Perasetik asit (peroksiasetik asit)
- Klor bileşikleri (Sodyum kipoklorit, hipokloröz asit, sodyum klorit, sodyum klorür)
- Sodyum dikloroizosiyanürat
- Dörtlü amonyum bileşikleri
- İyot
- Fenolik bileşikler
- Glikolik asit
- Oktanoik asit
- Potasyum peroksimonosülfat
- Amonyum karbonat
- Amonyum bikarbonat
- Gümüş
- Glutaraldehit
Bu maddelerin tamamı solunum sistemi rahatsızlıklarıyla ilişkilendirilmiştir. Buna ek olarak, dörtlü amonyum bileşiklerinin mutasyona ve kısırlığa sebep olduğu ve antibiyotik direncini arttırdığı kanıtlanmıştır. Fenolik bileşikler, krizol, hekzaklorobenzen, klorofenol gibi pek çok zehirli kimyasaldan oluşur. Bu zehirli kimyasalların solunması veya teması sonucunda baş ağrısı, gözlerde yanma, titreme ve kas spazmları gibi basit yan etkilerin yanı sıra; deride yanıklar, kalp ritminde düzensizlik ve ciddi kalp, karaciğer, böbrek ve akciğer zararları hatta uzun süreli kullanımlarında kanser ve ölümlere sebep olduğu kaydedilmiştir.
Doğru tercihler sayesinde güvenli ve sağlıklı kalın
Halk sağlığını tehdit eden bu gibi bulaşıcı hastalıklarla mücadeleler esnasında vaktimizi ve imkanlarımızı zehirli kimyasalların kullanımının doğuracağı olumsuzluklarla kaybetmemek adına, benimsediğimiz uygulamaları ve kullanmayı tercih ettiğimiz ürünleri özenle ve dikkatle incelemek her zamankinden daha çok önem taşıyor.
Çeviri: Dila Balça Öğün (Buğday Derneği Gönüllü İletişim Ekibi)
Kaynak: Beyond Pesticides – Protecting Yourself from COVID-19 (coronavirus) without Toxic Sanitizers and Disinfectants